Style odżywiania zmieniają się niemal tak, jak style w modzie, same niejako stając się trendem. Niektórzy czynią z tego swoją filozofię, inni stają się ich klinicznymi ofiarami.
Jak się nie zgubić w masowym przekazie dotyczącym diet, sposobów odżywiania i zachować zdrowy rozsądek? Czym w ogóle jest zdrowe odżywianie i dlaczego powinniśmy zmieniać swoje kulinarne nawyki nie tylko wtedy, gdy zmusza nas do tego choroba? O tym w rozmowie z Anną-Marią Stelmach – dietetykiem klinicznym Przychodni KEN.
Często słyszymy: jesteś tym, co jesz. Zgodzi się Pani z tym?
Anna-Maria Stelmach – dietetyk kliniczny: Oczywiście, że się zgodzę. Nasze zdrowie i samopoczucie zależą od naszego sposobu odżywiania. Podczas jedzenia organizm rozkłada żywność na produkty niezbędne do wielu funkcji biologicznych oraz prawidłowego rozwoju kości, mięśni i skóry. Zatem spożywanie dużej ilości warzyw, owoców (witamin i minerałów) sprzyja prawidłowemu rozwojowi organizmu, natomiast spożywanie produktów bogatych w tłuszcz, zanieczyszczenia czy cukry proste zwiększa ryzyko wystąpienia otyłości oraz wielu chorób.
Na czym właściwie polega „zdrowa dieta”?
Anna-Maria Stelmach – dietetyk kliniczny: „Zdrowa dieta” to powszechnie używane sformułowanie, jednak nie każdy wie, co tak naprawdę ono oznacza. Zdrowa dieta zapewnia organizmowi wszystkich niezbędnych produktów do prawidłowego rozwoju, uwzględniając „piramidę zdrowego żywienia”. Dieta ta dostarcza odpowiednią ilość witamin i mikroelementów stosowanych w leczeniu i profilaktyce wielu chorób, jak np. cukrzyca typu 2, osteoporoza, nadciśnienie tętnicze. Zawiera odpowiednią dla pacjenta ilość białka, tłuszczu i węglowodanów, soli odżywczych oraz witamin. Ważne jest, aby dieta była odpowiednio zbilansowana, bogata w warzywa i owoce, wykluczająca fast food, ograniczająca spożycie cukrów prostych i soli. Istotne jest spożywanie posiłków w regularnych odstępach czasu oraz picie dużej ilości wody.
Co znaczy zmienić nawyki żywieniowe, kiedy najlepiej pomyśleć o takiej zmianie i kto powinien to zrobić?
Anna-Maria Stelmach – dietetyk kliniczny: Nawyk to sposób postępowania, który wykonujemy automatycznie, poprzez wielokrotne powtarzanie, bez zastanowienia się nad jego poprawnością. Ważne jest, aby pamiętać, że prawidłowe nawyki żywieniowe prowadzą do uzyskania prawidłowej sylwetki i jej utrzymania. Aby zmienić nawyki żywieniowe, trzeba najpierw pozyskać wiedzę, jak powinniśmy się odżywiać, nauczyć się korzystać z tej wiedzy, wdrożyć ją w życie codzienne oraz przede wszystkim czuć chęć i motywację do działania. Każdy człowiek powinien przestrzegać zasad zdrowego żywienia, nie tylko osoby będące na diecie. Wprowadzenie nowych, lepszych nawyków żywieniowych dotyczy każdego z nas, nie tylko osób z problemami zdrowotnymi. „Najpierw tworzymy swoje nawyki sami, a potem nawyki tworzą już nas” – tak mawiał John Dryden.
Kiedyś zdrowe odżywianie oznaczało liczenie kalorii. Czy teoria bilansu kalorycznego obecnie nadąża za chemiczną cywilizacją?
Anna-Maria Stelmach – dietetyk kliniczny: W dzisiejszych czasach zdrowe odżywianie to nie tylko liczenie kalorii. Wiadomo, że ważne jest, aby dieta była odpowiednio zbilansowana, jednak dużą uwagę zwraca się także na rodzaj spożywanych pokarmów. Mam tu na myśli produkty zawierające laktozę, gluten. Wiele słyszy się teraz o nietolerancji glutenu, acydozie (zakwaszeniu organizmu) lub przeroście flory bakteryjnej powodującej złe wchłanianie, zwłaszcza tłuszczów oraz witaminy B12. Do produktów powszechnie dostępnych w sklepach spożywczych często dodaje się barwniki i konserwanty, które mogą być pochodzenia naturalnego lub syntetycznego. Ważne jest, aby wybierać te produkty, które zawierają jak najkrótszą listę substancji wchodzących w skład produktu.
Jakie są obecnie największe zagrożenia wynikające z nieprawidłowej diety i wyzwania dla dietetyka?
Anna-Maria Stelmach – dietetyk kliniczny: Nieprawidłowe odżywianie może być przyczyną ponad 80 różnych chorób. Jest to powszechny problem w Polsce, więc warto zwrócić na niego szczególną uwagę. Nie tylko nadmiar, ale również niedobory żywieniowe mogą nieść za sobą poważne problemy zdrowotne. Choroby wynikające ze spożywania nieprawidłowej diety to przede wszystkim: otyłość, cukrzyca typu 2, nadciśnienie tętnicze, choroba niedokrwienna serca, anemia, hiperlipidemia (podwyższony poziom cholesterolu), nowotwory układu pokarmowego, a także niedożywienie, anoreksja i bulimia. Myślę, że największym wyzwaniem dietetyka jest zmotywowanie pacjenta do zmiany stylu życia, jednak jeśli pacjent jest świadomy, jakie mogą być konsekwencje jego działań, i chce tej zmiany – razem można naprawdę dużo osiągnąć.
Czy dieta to czasowa kuracja, czy sposób na życie? Kiedy kończy się terapia dietetyczna?
Anna-Maria Stelmach – dietetyk kliniczny: Dieta to nie kuracja. Wiadomo, że przygotowuje się specjalne jadłospisy dla osób z chorobami lub z restrykcjami kalorycznymi, jednak trzeba pamiętać, że prawidłowa dieta to tak zwany „zdrowy sposób odżywiania”. Za zakończenie terapii można uznać czas, w którym osiągnęło się postawione sobie cele, jednak przy wprowadzeniu zmian żywieniowych zdrowe odżywianie staje się normą. Najważniejsze jest, aby nie tylko w okresie terapii dietetycznej, ale też w późniejszych latach stale przestrzegać nabytych podczas odchudzania nawyków żywieniowych.
Idąc do dietetyka, czego możemy spodziewać się na spotkaniu ze specjalistą żywienia?
Anna-Maria Stelmach – dietetyk kliniczny: Wizyta u dietetyka to dla niektórych nie lada wyzwanie, jednak zdecydowanie nie powinniśmy się bać spotkania ze specjalistą. Dietetyk, tak jak lekarz, pomoże nam rozwiązać nasze problemy i odpowie na nasze pytania. Na konsultacji dietetycznej możemy spodziewać się wywiadu medycznego i żywieniowego, analizy dotychczasowego odżywiania ze wskazaniem błędów żywieniowych, analizy składu ciała, obliczenia BMI oraz wieku metabolicznego. Dietetyk przedstawia nam nasze zapotrzebowanie kaloryczne oraz po rozmowie z pacjentem może powiedzieć, jakie zmiany w żywieniu pacjent powinien wprowadzić oraz jakie są ogólne zalecenia dietetyczne.